حجاب در اسلام در یك مسئله اساسی تر ریشه دارد؛ اسلام می خواهد انواع لذت جویی های جنسی، به محیط خانوادگی و چارچوب ازدواج قانونی اختصاص یابد. پس باید پایه های استحكام حجاب را در لایه ای عمیق تر جستجو كرد.

خبرگزاری شبستان: حجاب اسلامی یكی از مهمترین نمادهای تمایز آشكار میان جوامع اسلامی و غیراسلامی به شمار می رود. در پرتو رعایت حجاب و التزام به عفاف است كه شخصیت انسانی زن حفظ و زمینه های رشد تكامل زن و مرد در ابعاد مختلف فراهم می شود. با رعایت حجاب، پیوندها و علایق خانوادگی استحكام و دوام یافته، آرامش روحی و روانی به وجود می آید و حضور سالم و كارآمد زنان كه نیمی از پیكره جامعه را تشكیل می دهند در ابعاد زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تضمین می شود. شاید به همین سبب باشد كه حجاب از ضروریات دین اسلام به شمار می آید.
بسیاری از پژوهشگران و اندیشمندان حوزه دین و اجتماع یكی از ریشه های مهم مشكلات و نابسامانی های جوامع را فقدان یا ضعف حیا و عفاف می دانند و در نگاه كلی می توان اساسی ترین علل فساد و نابودی جوامع و انحراف از مسیر اصیل و ناب پیامبران الهی را، یكی فراموش كردن عبادت و عبودیت و دیگری پیروی از شهوت نام برد كه هر دو با بی بند و باری جنسی و كنار گذاردن حیا، عفاف و نماد روشن آن یعنی حجاب ارتباط مستقیم دارد.
بنابراین، رعایت حجاب و عفاف علاوه بر آنكه از حقوق خداوند محسوب می شود و نقشی موثر بر حفظ مصالح جامعه دارد، سنگری مستحكم برای مصونیت از گزند نگاه های هدفدار و مسموم و جلوگیری از لغزش ها و سقوط های هلاكت بار برای زن است. در این میان اتكای مطلق انعكاس تصویر پدیده های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به وسایل ارتباط جمعی در دنیای معاصر و نقش بی چون و چرایی كه آنها در انعكاس مطلوب و یا نامطلوب این پدیده ها ایفا می كنند بیش از پیش در دنیای امروز اهمیت نگاه به ابعاد مختلف دنیای اطراف را از قاب نگاه این رسانه ها آشكار می سازد.
البته باید توجه داشت كه حجاب پدیده ای نیست كه به دین اسلام و احكام متقن آن محدود شود بلكه بررسی های تاریخی نشان از آن دارد كه قرن ها پیش از ظهور این مكتب انسان ساز، دیگر ادیان رعایت این پدیده اجتماعی فرهنگی را در دستور كار داشته اند و پیروان آنها ملزم به رعایت آن بوده اند.
به گونه ای كه پژوهش‏ها نشان مى‏دهد زنان ایران زمین از زمان مادها كه نخستین ساكنان این دیار بودند، داراى حجابی كامل شامل پیراهن بلند چین‏دار، شلوار تا مچ پا و چادر و شنلى بلند بر روى لباس‏ها بوده‏اند. این حجاب در دوران سلسله‏هاى مختلف پارس‏ها نیز معمول بوده است. بنابر این، در زمان بعثت زرتشت و قبل و بعد از آن، زنان ایرانى از حجابى كامل برخوردار بوده‏اند. برابر متون تاریخى، در همه آن زمان‏ها پوشاندن موى سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رایج بوده است و زنان هر چند با آزادى در محیط بیرون خانه رفت و آمد مى‏كردند و همپاى مردان به كار مى‏پرداختند، ولى این امور با حجاب كامل و پرهیز شدید از اختلاط هاى فسادانگیز همراه بوده است.
علاوه بر این، مورخان، از حجاب سخت زنان یهودی سخن گفته اند. ویل دورانت می گوید: “گفت وگوی علنی میان ذكور و اِناث، حتّی بین زن و شوهر از طرف فق های دین ممنوع گردیده بود…. .دختران را به مدرسه نمی فرستادند و در مورد آنها كسب اندكی علم را به ویژه چیز خطرناكی می شمردند. با این همه، تدریس خصوصی برای اِناث مجاز بود. نپوشاندن موی سر خلافی بود كه مرتكب آن را مستوجب طلاق می ساخت. زندگی جنسی آنان، علیرغمِ تعدد زوجات، به طرز شایان توجّه، منزّه از خطایا بود. زنان آنان، دوشیزگانی محجوب، همسرانی كوشا، مادرانی پُرزا و امین بودند و از آن جا كه زود وصلت می كردند، فحشا به حدّاقل تخفیف پیدا می كرد.”
بدون تردید مبنای حجاب در شریعت یهود، آیات تورات بود كه بر حجاب تأكید می نمود. كاربرد واژه چادر و برقع كه به معنای روپوش صورت است، در آن آیات، كیفیت پوشش زنان یهودی را نشان می دهد. تورات تشبه مرد و زن به یكدیگر را نهی نموده، می گوید: “متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زیرا هر كه این را كند، مكروه (یَهْوَه) خدای تو ست.”
افزون بر موارد فوق، در كتاب مقدس، وجوب پوشاندن موی سر، لزوم پرهیز از زنان فریبكار و بیگانه، نهی از لمس و تماس واژه چادر، نقاب و برقع آمده است؛
همچنین، در ارتباط با حجاب در انجیل می خوانیم: “وهمچنین زنان خویشتن را بیارایند به لباس مزین به حیا و پرهیز، نه به زلف ها و طلا و مروارید و رخت گرانبها. بلكه چنان كه زنانی را می شاید كه دعوای دینداری می كند به اعمال صالحه….” (انجیل، رساله پولس به تیموناوس، باب دوم، فقره 9- 15). “همچنین ای زنان، شوهران خود را اطاعت نمایید تا اگر بعضی نیز مطیع كلام نشوند، سیرت زنان ایشان را بدون كلام دریابد. چون كه سیرت طاهر و خدا ترس شما را ببینند. و شما را زینت ظاهری نباشد از بافتن موی و متحلی شدن به طلا و پوشیدن لباس. بلكه انسانیت باطنی قلبی در لباس غیر فاسد روح حلیم و آرام كه نزد خدا گران بها است. زیرا بدین گونه، زنان مقدسه در سابق نیز كه متوكل به خدا بودند، خویشتن را زینت می نمودند و شوهران خود را اطاعت می كردند. مانند ساره كه ابراهیم را مطیع بود و او را آقا می خواند و شما دختران او شده اید” (انجیل، رساله پطرس رسول، باب سوم، فقره 1- 6).
در كنار اهتمامی كه سایر ادیان و حتی برخی مكاتب به رعایت حجاب داشته اند، همچون دیگر زمینه ها بهترین و برترین دستورالعمل و كاربرد حجاب را دین مبین اسلام ارائه كرده است كه این مهم به ویژه در آیات قرآن به خوبی ترسیم شده است.
از نگاه قرآن كریم، اصول و روش های مختلف آموزش، بشارت و انذار، معرفی الگو و امر به معروف و نهی از منكر، اصول بنیادین اثرگذاری درونی و بیرونی بر انسان ها هستند كه مبنای تربیت و تهذیب نفس انسان ها و گرایش و پای بندی اجتماع به ارزش ها به شمار می روند. قرآن كریم افزون بر این اصول و مبانی كلی، در زمینه های گوناگون، راه كارهای اجرایی ویژه ای نیز ارائه كرده است. حجاب در اسلام در یك مسئله اساسی تر ریشه دارد؛ یعنی اسلام می خواهد انواع لذت جویی های جنسی، به محیط خانوادگی و چارچوب ازدواج قانونی اختصاص یابد. پس باید پایه های استحكام حجاب را در لایه ی عمیق تر جست و جو كرد كه همان كنترل روابط جنسی، وجود حیا و عفاف در جامعه و جلوگیری از اختلاط است. از این رو، در یافتن راهكارهای گسترش حجاب، بیشترین راهكارها به تنظیم روابط جنسی زن و مرد مربوط می شود؛ زیرا تنظیم صحیح این روابط بهترین عامل در كاهش ناهنجاری ها در رفتار و پوشش زنان و مردان و گسترش و استحكام حجاب اسلامی در جامعه اسلامی است.

الف) برخورد شدید با روابط جنسی نامشروع
حجاب و پوشش ظاهری و رعایت حریم میان زن و مرد، در عفاف و حیای درونی ریشه دارد. هر چه حیای درونی افراد كاهش یابد و آسیب ببیند، رفتار و پوشش ظاهری نیز آسیب خواهد دید. بی حیایی و آزادی در روابط جنسی زن و مرد، زمینه هر گونه حریم ظاهری میان آن دو را ازمیان خواهد برد.

ب) كنترل و محدودسازی نگاه
قرآن كریم برای تنظیم روابط سالم اجتماعی زن و مرد به نكته ای مهم و اساسی اشاره می كند و به مردان باایمان می گوید كه چشم های خویش را از زنان نامحرم فرو گیرند. همچنین به زنان مومن فرمان می دهد كه نگاه خود را از مردان نامحرم برگیرند. نگاه، نقطه آغازین روابط زن و مرد است كه چنانچه كنترل نشود زمینه ساز ادامه ارتباط خواهد شد و پی آمدهای نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت.
بنابراین، به خوبی می توان داوری كرد كه امروزه در دایره نظر و نگاه در سطح جامعه، با چه وضعیت و شرایطی روبه رو هستیم. عادی شدن نگاه زنان و مردان نامحرم به یكدیگر و پایین بودن حساسیت های افراد در این زمینه، از جمله مسائل مهمی است كه متاسفانه كمتر بدان توجه می شود. كم نیستند زنانی كه حجاب مناسب ندارند ولی مردان در نگاه به آنان اگر چه بدون قصد، خود را آزاد می بینند. طبیعی و عادی شدن این مسئله از مشكلات جدی جامعه است.

ج) حجاب (پوشش) زنان
قرآن كریم در پی صدور فرمان كنترل نگاه دستور می دهد تا زنان پوشش خود را كامل كنند و از آنان می خواهد كه (اطراف) روسری (مقنعه) هایشان از روی سینه خود افكنند(تا گردن و سینه با آن پوشیده شود)(سوره نور، آیه 31).
پوشش مناسب در زنان، از مهمترین عوامل كاهش تنش ها در روابط با مردان است. بدپوشی و برهنگی نیز بستر تحریك و مزاحمت جنسی مردان در حق زنان را پدید می آورد. از همین رو، قرآن كریم می فرماید:
“ای پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مومنان بگو پوشش های بلند( و چادر مانند) شان را به خودشان نزدیك كنند. این (كار) برای این كه (به عفت ) شناخته شوند و آزار نبینند، بهتر است"(سوره احزاب، آیه 59).
پوشش مناسب در بانوان، زمینه طمع ورزی بیماردلان را كاهش می دهد و سلامت روابط اجتماعی زنان و مردان را ارتقا می بخشد. بنابر آنچه از آیه های پوشش و تفاسیر معتبر شیعه و اهل سنت بر می آید، پوشش زنان باید شامل پوشش سر و گردن و تمام بدن باشد. لازم است زنان، زینت ها و زیبایی های خویش را از نگاه مردان نامحرم پوشیده نگاه دارند.

د) پوشیدگی روابط جنسی همسران
قرآن كریم سفارش می كند كه روابط زناشویی همسران باید كاملا پنهانی و به دور از نگاه دیگران، حتی فرزندان خانواده باشد. این دستور برای حفظ صفت شرم و حیا در جامعه و جلوگیری از آلودگی های اخلاقی و جنسی است.
“ای مومنان! باید غلامان و كنیزانتان و نیز كودكانی از شما كه به سن بلوغ نرسیده اند، سه بار در شبانه روز ( برای ورود به خلوتگاه تان) از شما كسب اجازه كنند. پیش از نماز بامداد و نیم روز كه جامه هاتان را بیرون می آورید و پس از نماز عشاء. اینها سه وقت مخصوص( خلوت ) شماست” (سوره نور، آیه 58).
در روایت ها نیز سفارش های فراوانی درباره پنهان ساختن روابط همسران از كودكان آمده است كه همگی از ضرورت حفظ حالت شرم و حیا وآشكار نساختن خواسته های جنسی حكایت می كند. آشكار شدن كشش های جنسی در سطح جامعه، زمینه ساز ناهنجاری های جنسی، روابط نامشروع و دیگر نابسامانی ها در روابط زن و مرد خواهد شد. بنابراین، حفظ جامعه از آشكار شدن كشش های جنسی یكی از مهم ترین پایه های گسترش حجاب و عفاف در جامعه اسلامی است.
با آنچه ذكر شد و با نگاهی كه اسلام و قرآن نسبت به حجاب دارند بی تردید حفظ ارزش و حریم زنان و پالایش زندگی فردی و اجتماعی مردم از آسیب ها، اصلی ترین دلایل تاكید بر رعایت این پدیده است.
پی نوشت ها:
1- قرآن
2- تفسیر المیزان
3- فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگیی نوشته غلامعلی حدادعادل. تهران، انتشارات سروش، 1372.

4- قرآن و مقام زن نوشته علی كمالی. تهران، نشر امیری، 1373.
5- حجاب در ادیان الهی نوشته علی محمدی آشتیانی. چاپ دوم، نشر اشراق، 1378.
6- وسائل الشیعه.